Ένα ποίημα, πολλά τραγούδια: Η περίπτωση του N. Καββαδία

Τα ποιήματα του Ν. Καββαδία έχουν μελοποιηθεί κυρίως από το συνθέτη Θ. Μικρούτσικο. Ο δίσκος του Ο Σταυρός του Νότου (1979) που περιλαμβάνει ποιήματα από τη συλλογή Πούσι, Μαραμπού και Τραβέρσο έκανε τον ποιητή γνωστό στο ευρύτερο κοινό. Στο δίσκο αυτό τραγουδούν οι Γ. Κούτρας, Αιμιλία Σαρρή και ο Β. Παπακωνσταντίνου.

 Αυτός ο δίσκος συνέδεσε μια για πάντα συνθέτη και ποιητή και δεν είναι τυχαίο ότι έκτοτε κυκλοφόρησαν άλλες δύο αντίστοιχες δισκογραφικές δουλειές γνωρίζοντας μεγάλη εμπορική επιτυχία (Γραμμές των οριζόντων (1991) και η ζωντανή ηχογράφηση των δύο έργων στο Μέγαρο Μουσικής το 2005).

Ποιος ήταν ο Ν. Καββαδίας; 

Κuro Siwo

Από τη συλλογή Πούσι (1947)

Κuro Siwo (με τους στίχους)

Απαγγελίες ποιημάτων και αφιερώματα στον ποιητή Ν. Καββαδία

Τι λέει ο ίδιος ο συνθέτης Θ. Μικρούτσικος για το έργο του, τον ποιητή και τη σχέση ανάμεσα στη μουσική και την ποίηση;

(Απόσπασμα από το βιβλίο "Ο Θάνος κι ο Μικρούτσικος, μια αυτοβιογραφία μέσα από 24 συναντήσεις", Οδυσσέας Ιωάννου, εκδόσεις Πατάκη, 2011)

Όλες σχεδόν οι κριτικές που γράφτηκαν στον Τύπο χαρακτήρισαν τον Σταυρό του Νότου ως μία ατυχή παρένθεση στη δημιουργική μου πορεία.
Στην Καθημερινή –την οποία είχαν γραφτεί διθύραμβοι για την Καντάτα για τη Μακρόνησο- γράφτηκε πως ο Σταυρός του Νότου είναι ένας πληκτικός δίσκος και το κείμενο κατέληγε «Ευχόμαστε στον ταλαντούχο συνθέτη να τον ξεχάσει το συντομότερο δυνατόν». Με κατηγόρησαν για πληκτική μελωδική ανάπτυξη, λόγω των επαναλαμβανόμενων μοτίβων, αλλά τους διέφευγε πως ο ίδιος ο Καββαδίας δεν έγραφε κουπλέ-ρεφρέν, αλλά αφηγηματικό παραμύθι πολλών στροφών.
Προσπαθώντας να καταλάβω τον λόγο αυτής της γενικευμένης απόρριψης του δίσκου, κατάληξα στο συμπέρασμα πως εκείνο που ενόχλησε τους περισσότερους δημοσιογράφους και κριτικούς δεν ήταν τόσο τα τραγούδια αυτά καθαυτά, αλλά η επιλογή του Καββαδία, γιατί δεν τον θεωρούσαν σπουδαίο ποιητή.
Αυτό ήταν μια πραγματικότητα εκείνη την εποχή στη Νεοελληνική Γραμματεία ο Καββαδίας είχε καταχωρηθεί ως ένας ποιητής κάτι λιγότερο από ελάσσων.
Από το 1933 που κυκλοφόρησε την πρώτη του ποιητική συλλογή -το Μαραμπού- έως το 1975 που πέθανε, ο Καββαδίας είχε χαρακτηριστεί ως «ποιητής ημερολογίου» και τον χαρακτήριζαν επιπόλαια ως «ποιητή της θάλασσας και των ναυτικών», ως έναν ελάσσονα ηθογράφο, δίνοντας αρνητικό πρόσημο σε αυτούς τους χαρακτηρισμούς, υποτιμώντας τη συμβολή του στην ελληνική ποίηση.
Δεν του είχαν αναγνωρίσει ούτε τον εξαιρετικό χειρισμό της ελληνικής γλώσσας, αλλά ούτε τα επίπεδα των νοημάτων που «κρύβονταν» στην ποίησή του.
Η μελοποιημένη ποίηση αξίζει στο ελληνικό τραγούδι, όχι γιατί «κατεβάζει» την υψηλή ποίηση στον λαό, όπως υποστήριξαν πολλοί –δεν θεωρώ πως τη δικαιώνει αυτή η πρόθεση από μόνη της-, αλλά γιατί έχει την ικανότητα να φωτίζει κρυμμένα επίπεδα του ποιήματος.
Όσο σπουδαιότερο είναι ένα ποίημα, τόσο περισσότερες διαστάσεις έχει, ποτέ ένα σπουδαίο ποίημα δεν είναι μόνο αυτό που φαίνεται στην πρώτη ανάγνωση.
Για τον λόγο αυτόν δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε απλώς ένα ποίημα, φέρνοντάς το στα μέτρα της προκάτ συνθετικής μας άποψης, προσπαθώντας να το χωρέσουμε μέσα στις ευκολίες και στις μανιέρες μας.
Χρειάζεται να το αποκαλύπτουμε, να το φωτίζουμε. Αυτός ήταν και ο λόγος της επιτυχίας εκείνου του δίσκου, εκτός αν κάποιος θεωρεί πως ξαφνικά όλη η Ελλάδα άρχισε να τραγουδάει για τη ζωή των ναυτικών!
 

Ο Καββαδίας στον ασύρματο του πλοίου

Για μένα ο Καββαδίας δεν είναι ο ποιητής της θάλασσας και των ναυτικών –αυτά τα χρησιμοποίησε σχεδόν προσχηματικά-, αλλά ένας ποιητής που μίλησε για την ελευθερία, για την αξία της ανατροπής, για τη δύναμη της ζωής χωρίς συμβάσεις. Αυτά τα επίπεδα προσπάθησα να αναδείξω με τη μελοποίησή μου, και φαίνεται πως δικαιώθηκα, αν αναλογιστούμε πως αυτά τα τραγούδια έγιναν πολύ αγαπητά, κυρίως στη νεολαία, και πως έχουν ήδη περάσει σε μια Τρίτη γενιά.
Με αυτά τα τραγούδια ο Κούτρας παίρνει το χρίσμα του σπουδαίου ερμηνευτή και ταυτόχρονα ταυτίζεται στη συνείδηση του κόσμου με αυτή την εργασία. Τους πρώτους έξι μήνες ο δίσκος πούλησε περίπου πενήντα χιλιάδες αντίτυπα και από τότε μέχρι σήμερα οι πωλήσεις έχουν υπεργεί το ένα εκατομμύριο.» Θάνος Μικρούτσικος


Πηγή:  http://tvxs.gr/news/moysiki/stayros-toy-notoy-thanos-mikroytsikos

«Θα μείνω πάντα ιδανικός κι ανάξιος εραστής των μακρυσμένων ταξιδιών και των γαλάζιων πόντων…»